Akcja Katolicka w Jarocinie, cz. I
Leszek Wilczyński, zajmujący się problemem funkcjonowania Akcji Katolickiej w poszczególnych parafiach Archidiecezji Gnieźnieńskiej i Poznańskiej w latach 1931-1939, bardzo pozytywnie ocenił działalność Parafialnej Akcji Katolickiej (PAK) w Jarocinie. Zwrócił uwagę na dużą aktywność zarządu, skuteczność podejmowanych działań, a także liczebność członków, zgrupowanych we wszystkich możliwych kolumnach: Katolickim Stowarzyszeniu Mężów (KSM), Katolickim Stowarzyszeniu Kobiet (KSK), Katolickim Stowarzyszeniu Młodzieży Męskiej (KSMM) oraz Katolickim Stowarzyszeniu Młodzieży Żeńskiej (KSMŻ). Poszukując przyczyn sukcesu takiego stanu rzeczy autor podkreślił zdolności kierownicze jarocińskiej kadry Akcji Katolickiej, zwłaszcza działających tam urzędników, a także duży zapał i chęć do pracy.
Przez Akcję Katolicką rozumie się udział świeckich w apostolstwie Kościoła. Po raz pierwszy nazwy tej użył w swej encyklice Pius X w 1903 r. Właściwe ramy organizacyjne Akcji Katolickiej nadał papież Pius XI. Jego celem było odnowienie życia katolickiego w rodzinie i społeczeństwie przez chrystianizację wszystkich dziedzin życia. Początkowo Akcja Katolicka działała we Włoszech, później rozprzestrzeniła się na inne kraje. Prace przygotowawcze do przeszczepienia jej do Polski rozpoczęły się w 1928 r. Dwa lata później kard. August Hlond erygował Naczelny Instytut Akcji Katolickiej z siedzibą w Poznaniu. Patronem Akcji w Polsce obrano św. Wojciecha, a główną doroczną uroczystość wyznaczono na święto Chrystusa Króla. Najniższą komórką organizacyjną w parafii była Parafialna Akcja Katolicka. Podporządkowane były jej cztery stowarzyszenia zwane kolumnami: Katolickie Stowarzyszenie Mężów, Katolickie Stowarzyszenie Kobiet, Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Męskiej i Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Żeńskiej. Dla realizowania zadań Akcji organizowano wspólne msze św., zachęcano do udziału w rekolekcjach, prowadzono akcje odczytowe, kształcono na różnych kursach.
Ze względu na szczątkowość źródeł archiwalnych dotyczących pierwszych lat działalności PAK w Jarocinie, trudno dokładnie opisać przebieg jej powstania. Leszek Wilczyński za formalny początek organizacji uznał lipiec 1934 r., kiedy Archidiecezjalny Instytut Akcji Katolickiej (AIAK) w Poznaniu powołał na prezesa PAK Stefana Zapłatę. On zaś zaproponowany został na to stanowisko przez jarocińskiego proboszcza ks. Ignacego Niedźwiedzińskiego.
Zarząd parafialny PAK w Jarocinie działał bardzo sprawnie. Przygotowywał między innymi programy takich obchodów jak: święto Chrystusa Króla, Świętej Rodziny, obchody papieskie, obchody dziesięciolecia prymasostwa kard. Augusta Hlonda, czy uroczystości ku czci św. Andrzeja Boboli. Zarząd PAK organizował także wyjazdy parafian na Zjazd Katolicki w Bydgoszczy i pielgrzymkę do Gniezna. Prowadził ponadto działalność charytatywną, niosąc pomoc chorym i potrzebującym (w 1933 r. dochód z organizacji Akademii Papieskiej przeznaczony został na bezrobotnych mieszkańców Jarocina). Organizowano też rekolekcje zamknięte i wykłady otwarte z zakresu działalności społecznej oraz wykłady poświęcone katolickim zasadom społecznym. W 1937 r. program PAK uatrakcyjniono wyjazdami na imprezy pozaparafialne, jak Międzynarodowy Kongres ku czci Chrystusa Króla czy Zjazd Katolicki w Poznaniu. Ponadto uruchomiono bibliotekę parafialną, która w pierwszym roku swego istnienia liczyła około 80 woluminów, a w 1937 już 400 tytułów. Organizowano wystawy i targi książek, prowadzono kolportaż prasy.
Na uwagę zasługują jeszcze dwie ważnie inicjatywy zarządu w 1936 r. Pierwsza dotyczyła niesienia pomocy reemigrantom polskim z Francji, drugą było uruchomienie Uniwersytetu Ludowego, głównie z myślą o bezrobotnych.
W 1938 r. zarząd PAK obradował siedem razy. Zdecydowano przede wszystkim, że należy pogłębić współpracę ze wszystkimi stowarzyszeniami katolickimi działającymi w Jarocinie. Stąd też niemal każde towarzystwo miało w zarządzie swego przedstawiciela. Program na rok 1938 był podobny jak w latach poprzednich: duży nacisk kładziono na rekolekcje, organizowano wykłady, uroczystości, wycieczki poza parafię. Stałą inicjatywą była pielgrzymka do Gniezna. W 1936 r. udało się na nią ok. 450 parafian, prowadzonych przez proboszcza Niedźwiedzińskiego. W 1937 r. z Jarocina wyruszyło pociągiem ok. 250 pątników, którym przewodniczył ks. Teodor Domek. W roku następnym pielgrzymów było 260, prowadził ich znów ks. Niedźwiedziński. Pielgrzymce towarzyszyły poczty sztandarowe Robotników Katolickich, Matek Różańcowych, KSMM, KSMŻ i Apostolstwa Modlitwy. W 1939 r. parafia jarocińska była gospodarzem Zjazdu Inteligencji Katolickiej, który odbył się 29 stycznia.
Dzień Akcji Katolickiej przypadał na święto Chrystusa Króla, czyli ostatnią niedzielę października. Dla Jarocina była to uroczystość szczególna, bowiem wiązała się także z wezwaniem nowego kościoła. Na program obchodu Dnia Katolickiego w mieście składały się zazwyczaj: uroczyste nabożeństwo w godzinach przedpołudniowych z udziałem jarocińskich stowarzyszeń i bractw ze sztandarami, duży pochód, a następnie uroczysta akademia wraz z przemówieniami, referatami, deklamacjami uczniów szkoły średniej, obrazami scenicznymi oraz popisami chóru kościelnego. Akademie kończyło wspólne odśpiewanie pieśni „My chcemy Boga”, będącego hymnem Akcji Katolickiej. Później pochód udawał się ponownie do kościoła, gdzie odprawiano nabożeństwo z uroczystym odśpiewaniem „Te Deum”.
W 1932 r. uroczystości Dnia Katolickiego w Jarocinie rozpoczęły się mszą św. o godzinie 1030 z wystawieniem Najświętszego Sakramentu. Po nabożeństwie odbyła się uroczysta akademia ze słowem wstępnym ks. Niedźwiedzińskiego i referatem wygłoszonym przez ks. Bolesława Buriana pt.: „Walka z bezwstydem”. Uroczystości skończyły popisy chóru pod przewodnictwem Lucjana Kunza. W 1935 r. zarząd PAK w Jarocinie był jednym z tych, który zebrał największą ilość pieniędzy w święto Chrystusa Króla, za co otrzymał od dyrektora AIAK w Poznaniu specjalne pismo z podziękowaniem.
Autor: Ilona Kaczmarek
Bibliografia:
„Doniesienia Archidiecezjalnego Instytutu Akcji Katolickiej” 1931, nr 1.
Encyklopedia Katolicka, t. I, Lublin 1973.
„Gazeta Jarocińska” 1937-1939.
Wilczyński L., Działalność Akcji Katolickiej w parafiach Archidiecezji Gnieźnieńskiej i Poznańskiej w latach 1931-1939, t. II, Poznań 2003.
Zbiór ustaw archidiecezji gnieźnieńskiej i poznańskiej, t. I, wyd. S. Bross, Poznań 1934.
