Jarocin

 

 

Majątek Przybysław

Majątek Przybysław obok Raszew należał na początku XX w. do Michała Czarneckiego herbu Prus III (1861-1947), ożenionego z Teresą Okęcką z Krobowa herbu Radwan. Rządcą gospodarczym majątku był w tamtym czasie Józef Kwieciński, a majątek według stanu na 1926 r. liczył ponad 700 ha. Składało się na to 527 ha ziem uprawnych, 104 ha łąk i pastwisk, 50 ha lasów, 20 ha nieużytków oraz 1 ha wody. Ostatecznie posesorem został syn Michała – Antoni Jan Maria Czarnecki (1894-1944), który w 1923 r. ożenił się z Joanną Marią Dziembowską herbu Pomian z Dziembowa. Antoni przed II wojną światową był absolwentem ostrowskiego gimnazjum oraz wiceprezesem Związku Ziemian w powiecie jarocińskim. Niestety gospodarowanie na przybysławskim majątku przerwała okupacja niemiecka, która zmusiła Antoniego do wyjazdu do okupowanej Warszawy.

Dnia 1 sierpnia 1944 r. w Warszawie wybuchło powstanie. Mimo początkowych sukcesów, powstańcy w pierwszych dniach sierpnia musieli wycofać się z dwóch dzielnic, m.in. Ochoty i Woli. Dnia 11 sierpnia do dzielnicy Ochota wkroczyły kolaborujące z Niemcami jednostki Brygady Szturmowej SS RONA. To „żołnierze” Rosyjskiej Wyzwoleńczej Armii Ludowej, gwałciciele, mordercy i złodzieje. Ich celem była grabież i pacyfikacja ogarniętej powstaniem Warszawy. Tak rozpoczęła się rzeź Ochoty, która pochłonęła 10 000 zamordowanych mieszkańców stolicy. Do masowych egzekucji doszło głównie na tzw. Zieleniaku, placu targowym. To właśnie tam zginął w masowej egzekucji dziedzic Przybysławia, mieszkający wówczas przy ul. Barskiej 3/7, Antoni Czarnecki. To tragiczne wydarzenie i zabicie Czarneckiego przez „własowca” wywarło ogromny wpływ na upadek dziedzictwa Przybysławia. 

Po zakończeniu wojny, pozbawiony gospodarza i opuszczony majątek w Przybysławiu, nie miał szczęścia. Złowrogim chichotem historii jest morderstwo dziedzica Przybysławia przez kolaborującego z nazistami żołnierza rosyjskiego z SS „RONA” w Warszawie oraz zajęcie tego majątku w styczniu 1945 r. przez zwalczające bezwzględnie tę formację jednostki Armii Czerwonej. Dla Przybysławia i jego dziedzica śmierć „przyszła” ze wschodu bez względu na zbrodniczy charakter tych jednostek. 

Przybysław został przez Sowietów opuszczony jako jeden z ostatnich majątków na terenie ówczesnego powiatu jarocińskiego. Stało się to dopiero 1 lutego 1946 r. Po tych rocznych „odwiedzinach” nie zostało w nim praktycznie nic wartościowego. Kres majątkowi ziemiańskiemu w Przybysławiu przypieczętowała reforma rolna i utworzenie PGR, które ustawowo zlikwidowano w latach 90. XX w.

Dwór i bór

Sam dwór w Przybysławiu, klasycystyczny, parterowy na planie prostokąta, nakryty dachem czterospadowym, miał szczęście. Przetrwał wojenną zawieruchę, nie został spalony przez Sowietów. Obecnie opuszczony, cierpliwie czeka na swojego oddanego właściciela. Na uwagę zasługuje czterokolumnowy portyk joński, który dodaje mu lekkości i uroku. W elewacji parkowej usytuowano dwa skrajne ryzality zwieńczone trójkątnymi szczytami, nakryte dwuspadowymi dachami. Na południe od dworu znajdują się okazałe pozostałości po zabudowaniach folwarcznych, a otacza go park z XIX w. Obecnie dwór jest niezamieszkały, ale zaraz po II wojnie światowej, pozbawiony gospodarza, przeznaczony został na mieszkania komunalne. Świadczą o tym pozostałości po małej architekturze wątpliwego uroku.

W niedalekiej odległości od dworu znajdował się las, przez mieszkańców nazywany „borem”. Borowy był zawsze prawą ręką dziedzica. Do lasu nie wolno było samemu wchodzić, ale „bór” utrzymywał wiele rodzin, pracowników folwarcznych, ponieważ mogli oni zbierać w nim chrust. Dzięki temu z jednej strony mogli ogrzać się zimą, z drugiej las wyglądał jak park. Oprócz możliwości zbierania chrustu, każdy z pracowników majątku otrzymywał deputat z drewna. Borowym do 1937 r. był Wincenty Kaliszan, a do wybuchu II wojny światowej funkcję tę sprawował Wojciech Skiba. W okresie Polski Ludowej lasy prywatne zostały upaństwowione, a „bór” zamienił się w zwykły las. 

Autor: Tomasz Cieślak

Bibliografia:
„Gazeta Jarocińska” 2020, nr 50.
www.fotopolska.eu
Zbiory własne autora.