Jarocin

 

 

Majątek Karmin

Założenie dworskie usytuowane jest przy zbiegu dróg z Czarnuszki, Karminka, Karmińca i lasu taczanowskiego, po wschodniej stronie doliny rzeki Lutyni.

Dwór powstał w II ćwierci XIX w. W końcu XIX w. rozbudowany został o skrzydło zachodnie i częściowo przebudowany ok. 1932 r., według projektu Franciszka Morawskiego. Jest to budynek parterowy, murowany, częściowo podpiwniczony, z mieszkalnym poddaszem. Korpus główny nakryty jest dachem mansardowym. W skrzydle zachodnim, nowszym, znajdowała się kuchnia dworska. 

Park założony został ok. połowy XIX w. prawdopodobnie przez ogrodnika Hempla, na miejscu ogrodu włoskiego z XVIII w. Posiada obecnie powierzchnię 7,35 ha. Ok. 1930 r. został uzupełniony przez dziedzica Morawskiego. Posiada plan litery L. W części zachodniej jest mały staw. Na terenie parku znajduje się aleja lipowa, grabowa, szpaler grabowy. Zachowało się 39 gatunków drzew i krzewów. Na uwagę zasługują modrzew europejski, świerk kłujący i sosna wejmutka.

Właściciele:
– 1397 – w spór o podział Karmina zaangażowany był Mirosław Przylepski herbu Drogosław wraz z żoną i synami: Drogosławem, Jakuszem, Ziemkiem, Wojciechem, Grzymkiem, Pakosławem, Janem i Mikołajem oraz Mikołaj Tarnowski
– 1417-1430 – Wojciech Karmiński herbu Wczele
– 1438 – część – Imbram
–  1462 – Wincenty i Marcin z Karmina
– 1464 – Jan i Marcin Karmińscy, z których Marcin występuje do 1473 r.
– do 1481 – połowa – Wawrzyniec Kośmider z Gruszczyna Gruszczyński
– 1481 – połowa – rycerz pasowany Benedykt Górski
– 1489 – Małgorzata Bielczewska, wdowa po Janie z Karmina
– 1495-przed 1499 – połowa – Wincenty Karmiński z żoną Apolonią Bojanowską herbu Junosza
– 1499-1508 – połowa – dzieci ww. Wincentego Karmińskiego: Katarzyna, Anna, Barbara, Helena, Jan, Piotr, Stanisław i Mikołaj (ksiądz); połowa – bracia Jan i Mikołaj  Sośniccy herbu Trąby (do ok. 1518)
– 1521 – połowa – Andrzej Korycki; połowa – Mikołaj Karmiński
– 1522 – część – Jadwiga z Pijanowskich, żona ww. Mikołaja Karmińskiego
– 1523 – połowa – Tomasz Marszewski herbu Rogala
– 1539 – połowa – Jan i Jadwiga Sośniccy herbu Trąby, dzieci ww. Mikołaja
– 1546 – część – Piotr Karmiński z żoną Anną Winiecką
– do 1547 – Mikołaj Sośnicki, siostry: Barbara z Sośnickich Sieroszewska i Anna z Sośnickich Raczadowska
– 1551 – część – rodzeństwo Sośniccy: Agnieszka, żona Adriana Łąckiego, Anna – żona Wojciecha Noskowskiego, Magdalena – panna oraz Jan; część – Wojciech i Krzysztof Marszewscy (synowie ww. Tomasza)
– 1552 – część – ww. Jan Sośnicki; część – ww. Wojciech i Krzysztof Marszewscy
– 1557-1574 – część – ww. Wojciech Marszewski, surogat powiatu kaliskiego, sędzia spraw granicznych tego powiatu, surogat i podstarości Janusza Kościeleckiego oraz administrator urzędów starościńskich powiatu kaliskiego i konińskiego; część – Jan Sośnicki; część – Stanisław Rumiejewski (1565); część – Anna Kurowska (1565); część – Anna Kromolicka (1565)
– 1574-1580 – część – dzieci ww. zm. Wojciecha Marszewskiego: Jan, Stanisław, Wojciech, Tomasz, Mikołaj, Paweł, Hieronim, Chryzostom, Anna – żona Andrzeja Dąbrowskiego; część – Jan Sośnicki; część – Rumiejewski (1576); część – Kozielski (1579)
– 1581 – część – ww. Stanisław Marszewski; część – ww. Jan Sośnicki
– 1591 – część – Zofia Sośnicka
– przed 1598 – część – Łukasz, Andrzej, Wojciech i Mikołaj Sośniccy, synowie ww. Jana; część – ww. Stanisław Marszewski; część – Mikołaj Dzierżanowski (do 1602)
–  1601-przed 1608 – część – Krzysztof Mycielski herbu Dołęga, syn Piotra i Marszewskiej
– 1610 – połowa – Jerzy Objezierski herbu Nałęcz i jego żona Katarzyna Marszewska
–  1612 – połowa – Agnieszka Zakrzewska, wdowa po Macieju Twardowskim
– 1613 – połowa – Andrzej Kemblan Chełkowski herbu Wczele z żoną Heleną Sośnicką herbu Trąby
– 1618 – połowa – Andrzej Sośnicki; połowa – Andrzej Twardowski herbu Ogończyk
– lata 20. XVII w. – połowa – Andrzeja Sośnicki z żoną Barbarą Bronikowską, która po jego śmierci wyszła za Piotra Koźmińskiego, cześnika kaliskiego i sekretarza królewskiego
– przed 1630 – Barbara z Bronikowskich 1.voto Sośnicka, 2.voto Koźmińska; część – Stefan Sośnicki, dziedzic Grabu (syn Łukasza Sośnickiego); część –Wojciech Sośnicki, stolnik wiłkomierski i dworzanin królewski; część – Jan Sośnicki (syn zm. Mikołaja)
– 1633 – ww. Barbara z Bronikowskich 1.voto Sośnicka, 2.voto Koźmińska; część – Piotr Koźmiński, cześnik kaliski; część – ww. Wojciech Sośnicki, stolnik wiłkomierski i dworzanin królewski; część – ww. Jan Kazimierz Sośnicki (syn zm. Mikołaja)
–  ? – część – Bartłomiej i Władysław Koźmińscy, synowie zm. Piotra; część – ww. Jan Kazimierz Sośnicki
– do 1673 – Bartłomiej Koźmiński
– 1688-przed 1714 – część – Aleksander Bronikowski herbu własnego; dwukrotnie żonaty: 1. z Barbarą Karczewską, 2. z Marianną Brudzewską
–  ? – Gabriel z Sokolnik Sokolnicki herbu Nowina, stolnik kaliski, sędzia surogat grodu kaliskiego
– 1700-1748 – Piotr Antoni Sokolnicki, syn ww. Gabriela, regimentarz wojsk koronnych, cześnik wschowski, chorąży kaliski i poznański
– 1748-1783 – Franciszek Ksawery Sokolnicki, syn ww. Piotra Antoniego, kapitan wojsk koronnych, chorąży poznański, podkomorzy kaliski
– 1782 – Stanisław Sczaniecki h. Ossorya
– 18.12.1782 – Robiński i Levi, Żydzi z Krotoszyna
– 1789 – Makary Gorzeński herbu Nałęcz, kasztelan kamieński
– do 1792 – Ksawery Kwilecki herbu Szreniawa
– 1792 – Klemens ze Skrzynna Dunin herbu Łabędź, dziedzic majętności spławskiej
– 1793 – Jan Klug, bankier poznański
– 18.06.1793 – Adam Klemens Kwilecki herbu Szreniawa, kasztelan przemęcki, rotmistrz chorągwi brygady Kawalerii Narodowej Pawła Biernackiego, radca departamentu poznańskiego z powiatu wschowskiego
– 1820-1844 – Wit Gorzeński herbu Nałęcz
– 1846 – Dezydery Chłapowski herbu Dryja, dziedzic Turwi, generał dywizji Wojska Polskiego                                                                            – 1853-1860 – Gustaw z Sienna Potworowski herbu Dębno, który założył folwark Gustawowo, nazywając go od swego imienia                  – 1860-1865 – Witold Teodor Kalikst Potworowski, syn ww. Gustawa
– 1865-1874 – Stanisław Sczaniecki herbu Ossoria
– 1874-1898 –  Adolf Izydor Wężyk herbu Wąż
– 1900-1927 – Stanisław Turno hebu własnego z Objezierza
– 1927-1939 – Zofia Maria Antonina Turno, córka ww. Stanisława, żona Edwarda Dzierżykraj-Morawskiego herbu Drogosław                   – po 24.04.1945 – parcelacja 900 ha majątku w Karminie

Bibliografia:
Archiwum instytutu Pamięci Narodowej.
Durczykiewicz L., Dwory polskie w Wielkiem Księstwie Poznańskiem, Poznań 1912.
Małyszko S., Gajda Ł., Majątki wielkopolskie, t. II, Powiat pleszewski, Szreniawa 1997.
Złota Księga ziemiaństwa polskiego poświęcona kulturze i wytwórczości rolnej. Wielkopolska, Warszawa 1929.
www.dobrzyca-muzeum.pl