Jarocin

 

 

Majątek Czarnuszka

Rodowód Czarnuszki sięga 1398 r. W XVI i XVII w. należała ona do Sośnickich herbu Trąby. Od 1774 r. właścicielem miejscowości był podkomorzy kaliski Franciszek Ksawery Sokolnicki. Po jego śmierci miejscowość przeszła w ręce rodziny Gorzeńskich herbu Nałęcz. W połowie XIX w. Czarnuszkę przejęła Joanna Kaczorowska zd. Radońska, która wybudowała folwark polny Marianów, położony przy skrzyżowaniu dróg polnych z Czarnuszki do lasu taczanowskiego i z Karmina do Taczanowa. Pozostawał on w rękach jej spadkobierców aż do 1945 r. Od 1865 r. właścicielami byli Witold Potworowski herbu Dębno i Maria Radońska. 

W 1886 r. majątek Czarnuszka przeszedł jednak w ręce bardzo wpływowej na tym terenie rodziny zniemczonych francuskich hugenotów von Jouanne.  W latach 1923-1936 należała do Heinricha von Jouanne, wcześniej do jego ojca Julesa Eugene von Jouanne, internowanego w sierpniu 1939 r. przez polskie władze za działalność antypolską. Majątek liczył wówczas 550 ha.

1936 rok otwiera nowy rozdział w historii tego miejsca. Wtedy Czarnuszka ponownie przeszła w ręce polskie, a jej nabywcami okazali się Tomisław i Irena Morawscy. Tomisław to bardzo ciekawa postać, doktor honoris causa Akademii Górniczej w Krakowie, inżynier górniczy i działacz gospodarczy. Ukończył gimnazjum w Ostrowie Wielkopolskim, później studiował we Freibergu. Podczas studiów związał się z przemysłem górniczym, pracował najpierw w kopalni jako sztygar. W niedługim czasie sam został dyrektorem kopalni „Stadt Görlitz” w Kohlfur (lata 1912-1919). Podczas studiów był członkiem polskiego Stowarzyszenia Akademickiego „Sarmatia”, a już w wolnej Polsce Filistrem honorowym Korporacji Akademickiej „Silesia”. 

W 1919 r. Tomisław otrzymał pracę w Ministerstwie Przemysłu i Handlu w Warszawie, gdzie został kierownikiem Wydziału Spraw Śląskich, a później do końca 1920 r. pełnił funkcję dyrektora Głównej Dyrekcji Państwowych Zakładów Górniczych i Hutniczych. W tym czasie brał też udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Po zakończeniu działań wojennych pełnił do rozpoczęcia II wojny światowej bardzo wysokie funkcje w administracji państwowej i spółkach węglowych. Nie sposób ich tutaj wszystkich wymienić. Był jedną z najbardziej wpływowych postaci w polskim górnictwie okresu dwudziestolecia międzywojennego. W 1937 r. otrzymał tytuł doktora nauk technicznych honoris causa Akademii Górniczej w Krakowie za wybitne zasługi dla polskiego przemysłu górniczego. 

To on stoi za zakupem Czarnuszki dla swojej córki Karoliny Morawskiej, która krótko przed II wojną światową wyszła za mąż za urodzonego w Środzie lekarza weterynarii Tadeusza Bogulińskiego (ur. 5.05.1905 r.) Tadeusz był pogrobowcem, synem zmarłego tragicznie w 1905 r. również Tadeusza (1873-1905) oraz Róży z Jasieckich (1881-1956) Bogulińskiej Bąkowskiej, znanej z powieści „Marianna i Róże”. 

Państwo młodzi zamieszkali we dworze w Czarnuszce zaledwie rok przed wybuchem II wojny światowej. Po jej wybuchu Tomisław we wrześniu 1939 r. wraz z żoną i córką ewakuował się przez Rumunię do Francji, gdzie zamieszkał w Tuluzie. Działał tam w Polskim Czerwonym Krzyżu. Zmarł w 1946 r. we Francji. 

Tadeusz Boguliński zginął tragicznie. Zmarł w szpitalu w Edynburgu z powodu ran odniesionych w wypadku samochodowym 19 grudnia 1944 r. w Szkocji. Był plutonowym podchorążym Ośrodka Zaopatrzenia Służby Zdrowia Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Jest pochowany na cmentarzu katolickim w Edynburgu Mount Vernon. 

W okresie okupacji niemieckiej we dworze zamieszkał Oskar Emil Hoffeins, przymusowo wysiedlony ze swojego dworu w Zawidowicach przez władze niemieckie. Otrzymał Czarnuszkę w ramach rekompensaty za utracone dobra w Zawidowicach. Na terenie tamtejszego majątku utworzono poligon artyleryjski. Opuścił Czarnuszkę w styczniu 1945 r. Jest uważany za jednego z największych zbrodniarzy na terenie ziemi pleszewskiej. 

Dwór i park

Dwór w Czarnuszce został wzniesiony pod koniec XIX w. Jest parterowy. Posiada mieszkalne poddasze. Nakryty jest wysokim dachem dwuspadowym. Posiada plan prostokąta i przybudówkę wejściową od wschodu. Ganek jest cofnięty i umieszczony w płytkim ryzalicie frontowym. Elewacje posiadają u dołu wysoki cokół. Obecnie dwór jest zamieszkany i w dobrym stanie.

Park powstał w II połowie XIX w. Pierwotnie posiadał dwa wjazdy, z których zachował się jeden, wraz z ceglanym murem ogrodzenia z 1933 r. i bramą wjazdową. Od bramy do dworu prowadziła aleja jesionowa. Od zachodu i północy park kończy się alejami grabowymi. W parku rosną głównie jesiony wyniosłe, dęby szypułkowe, klony polne, modrzewie europejskie, kasztanowce białe, orzechy włoskie. 

Bibliografia:
www.dobrzyca-muzeum.pl
www.wikipedia.org