Jarocin

Portal historyczny

Reaktywacja. Polskie Stronnictwo Ludowe w powiecie jarocińskim w 1945 r.

Początki reaktywowanego ruchu ludowego na terenie powiatu jarocińskiego sięgają lutego 1945 r., kiedy to kilku działaczy przedwojennego Stronnictwa Ludowego, wśród których znajdowali się Stefan Cichy z Lubomierza, Józef Bazelak z Potarzycy, Ignacy Kubicki z Potarzycy i Józef Pilarczyk z Witaszyc, zawiązali pierwszą grupę inicjatywną i powołali Stronnictwo Ludowe. W maju 1945 r. powstał siedmioosobowy Zarząd Powiatowy SL, który w sposób dynamiczny zaczął tworzyć w gromadach koła. W tym czasie najaktywniejszymi działaczami, oprócz wcześniej wymienionych, byli ks. Józef Kledzik z Broniszewic, Jan Wdowczyk, Walenty Karlicki, Jan Menesiak, Ludwik Jacoszka, Stanisław Zdunek i Ignacy Garstka.

Dnia 13 maja 1945 r. na pierwszym walnym zebraniu w domu św. Józefa przy ulicy Św. Ducha w Jarocinie wybrano władze Powiatowego Zarządu SL. Pierwszym prezesem został Ignacy Kubicki, wiceprezesami Stefan Cichy i Józef Bazelak. Płatnym funkcjonariuszem i kierownikiem sekretariatu wybrano Michała Smolarka z Pleszewa, natomiast Józef Pilarczyk objął funkcję skarbnika.

Działalność pierwszego Stronnictwa Ludowego nie trwała długo. Dnia 21 września 1945 r. na burzliwym zebraniu prezesów kół z terenu całego powiatu jarocińskiego Stronnictwo Ludowe przemianowano, mimo ostrego sprzeciwu ze strony tzw. „Grupy Kubickiego”, na Polskie Stronnictwo Ludowe, którego pierwszym prezesem został wracający do Polski były premier Rządu Londyńskiego Stanisław Mikołajczyk. Przeciwko zmianie nazwy, a co za tym idzie profilu działania, protestowali przede wszystkim sekretarz powiatowy Smolarek oraz Franciszek Żyła. W następstwie tych wydarzeń ludowcy przeorientowali się z sojusznika komunistów w zdecydowanych przeciwników. Wynikało to głównie z negatywnego stosunku do zaproponowanej przez komunistów reformy rolnej, której zwieńczeniem miała być powszechna kolektywizacja rolnictwa. Kłóciło się to z przywiązaniem wielkopolskiego rolnika do własności prywatnej.

Komuniści uważali zmianę nazwy za działanie bezprawne. Twierdzili, że nie jest to zgodne ze statutem SL i o tego typu zmianie powinno zadecydować Walne Zgromadzenie Powiatowe poparte uchwałami Walnych Zebrań Kół Gromadzkich z terenu całego powiatu. Na wspomnianym wrześniowym zebraniu wybrano nowy Zarząd Powiatowy PSL, który reprezentowali prezes Stefan Cichy, wiceprezes Józef Bazelak, sekretarz Michał Smolarek oraz członkowie zarządu w osobach Ludwika Jacoszka z Komorza, Jana Wdowczyka z Kajewa i Franciszka Jerzyniaka z Kąt. Byli to działacze powiązani ze Stanisławem Mikołajczykiem.

Zarząd PSL pod przewodnictwem Stefana Cichego rozpoczął z sukcesem werbunek nowych członków z terenu powiatu jarocińskiego. Miesiąc po powstaniu partii, UB w Jarocinie przygotował bardzo szczegółowy raport dotyczący liczebności tego ugrupowania w powiecie. W październiku swój akces do PSL zgłosiło 2212 osób, które skupiły się w 48 kołach. Liczebność kół wahała się od 7 osób w Lenartowicach do 130 w Zawidowicach. Przeciętna wielkość komórki wynosiła 30-50 członków. W samym Jarocinie PSL nie odgrywał większej roli, licząc pod prezesurą M. Smolarka zaledwie 20 osób. W drugim co do wielkości mieście powiatu jarocińskiego, w Pleszewie, legitymację PSL posiadało 57 członków.

Dnia 4 września 1946 r., już po Referendum Ludowym, na Walnym Powiatowym Zjeździe PSL w Witaszycach doszło do próby odsunięcia Sekretarza Powiatowego PSL Michała Smolarka z funkcji pełnionej w Zarządzie Powiatowym. Zdecydowany opór inspirowanych przez agentów UB ponad 300 delegatów kół pokrzyżował te plany. Smolarek, mimo odmowy przyjęcia przez niego ponownie funkcji sekretarza, pozostał na swoim stanowisku. Sympatie delegatów wynikały między innymi z tego, że Smolarek przygotowywał rolnikom wnioski do różnych urzędów i instytucji, przez co, jak zauważył funkcjonariusz UB Stanisław Bobowicz, urobił sobie chłopów. W materiałach UB wielokrotnie pojawia się natomiast informacja o bardzo bliskich kontaktach towarzyskich łączących Smolarka z szefem PUBP w Jarocinie Stanisławem Krukiem, któremu to Smolarek miał przekazywać interesujące go informacje dotyczące PSL. Stąd zrozumiała niechęć do niego części działaczy. Destrukcyjna rola, jaką odgrywał Smolarek we władzach PSL od samego początku utworzenia partii, warta jest szczegółowego zbadania, głównie w odniesieniu do agenta UB o ps. „Kukułka”, umiejscowionym w Zarządzie Powiatowym PSL (sic!)

Między drugą połową 1946 r. a grudniem 1947 r., z powodu zbyt dużego zainteresowania UB, nie odbyło się żadne Walne Zebranie Powiatowe PSL. Próbą przełamania powstałego impasu był wybór 5 grudnia 1947 r. Tymczasowego Zarządu Powiatowego, w którego skład weszli jako prezes S. Cichy, pierwszy wiceprezes I. Kowalczyk, drugi wiceprezes J. Bazelak oraz sekretarz M. Smolarek. Ostatecznie Smolarek zrezygnował z funkcji w sekretariacie PSL dopiero w lutym 1948 r. Krótko po tym wydarzeniu został pozyskany przez Zarząd Wojewódzki uzależnionego od komunistów nowego Stronnictwa Ludowego w Poznaniu na stanowisku sekretarza powiatowego SL.

Teraz trochę statystyki. W najwyższym stadium organizacyjnym w połowie 1946 r. PSL liczyło 83 koła. Skupiały one oficjalnie 1300 członków. Nieoficjalnie nawet dwukrotnie więcej. PSL w krótkim czasie stało się najliczniejszą i najsilniejszą partią w powiecie jarocińskim, zrzeszając nie tylko samych rolników, ale wszystkich niezadowolonych z panującej sytuacji politycznej. W tym samym okresie w maju 1946 r. PPR zrzeszała 760 członków. W wyniku represyjnej działalności UB, począwszy od końca 1945 r., liczba członków PSL w powiecie jarocińskim zaczęła gwałtownie spadać. W okresie od czerwca 1946 r. do stycznia 1947 r. PSL opuściło ponad 1000 działaczy. Największą tendencję spadkową można było zaobserwować w 1947 r., kiedy legitymację partyjną posiadało zaledwie 100 osób (sic!) Rok 1948 to już zupełny zanik funkcjonowania PSL i faktyczny jego upadek.

Autor: Tomasz Cieślak

Twórca projektu Twórca
Partnerzy
Jarocin Jarocin Jarocin Jarocin Jarocin Jarocin
Jarocin Jarocin Jarocin Jarocin Jarocin

Kategorie tematyczne