W służbie drugiemu człowiekowi. Stowarzyszenie Pań Miłosierdzia św. Wincentego á Paulo w Jarocinie
Stowarzyszenia Miłosierdzia (zarówno męskie, jak i żeńskie) powstały w pierwszej połowie XVII w. Założone zostały przez pochodzącego z Francji Wincentego á Paulo (1581-1660), wielkiego apostoła dobroczynności, który swe życie poświęcił posłudze najuboższym. Organizacje te bardzo szybko rozprzestrzeniały się w kolejnych krajach Europy, również do Polski dotarły jeszcze za życia twórcy. Ogólna liczba Stowarzyszeń Pań Miłosierdzia w kraju w 1930 r. wynosiła 340 (z czego 156 w archidiecezji gnieźnieńsko-poznańskiej). Wszystkie Stowarzyszenia liczyły wtedy łącznie 30 tys. członkiń. Panie zajmowały się przede wszystkim niesieniem materialnej pomocy ubogim, pracowały również na rzecz przybliżenia do Kościoła ludzi religijnie obojętnych bądź niewierzących. W 1929 r. kard. August Hlond ogłosił nowy statut Stowarzyszeń Pań Miłosierdzia św. Wincentego á Paulo dla archidiecezji gnieźnieńsko-poznańskiej. Wymieniał on cztery cele Stowarzyszenia: uświęcenie się członków, poznawanie i pogłębianie zasad miłosierdzia chrześcijańskiego, pełnienie uczynków miłosiernych co do duszy i co do ciała, głównie odwiedzanie chorych i ubogich, oraz tworzenie i wspieranie innych dzieł miłosierdzia.
Stowarzyszenie Pań Miłosierdzia św. Wincentego á Paulo w Jarocinie powstało w 1887 r. z inicjatywy ówczesnego proboszcza Stanisława Niklewskiego. Pod koniec XIX w. nastąpiła kilkunastoletnia przerwa w pracy towarzystwa. Ponowne odnowienie organizacji miało miejsce w 1909 r. Panie podjęły się wtedy nauczania dzieci języka polskiego (czytania i pisania) celem ułatwienia im nauki religii. W okresie wojennym współpracowały czynnie z Polskim Czerwonym Krzyżem, niosąc pomoc rodzinom, których żywiciele powołani zostali na front. Udzielały ponadto pomocy bezdomnym.
Na okres dwudziestolecia przypada prężna działalność Pań ze Stowarzyszenia. Warto wspomnieć o uchwałach z 1928 i 1930 r., dotyczących budowy sierocińca i złożenia pieniędzy jako fundusz na przyszły dom starców. Stałą inicjatywą Pań było urządzanie gwiazdki dla ubogich mieszkańców miasta, przede wszystkim dzieci i starców. Na ten cel „wincentki” organizowały specjalną zbiórkę pieniędzy oraz artykułów żywnościowych i przemysłowych. Corocznie obdarowywano ok. 130 potrzebujących. Ubogim rozdawano odzież, bieliznę, mydło, zabawki, ryż, cukier, czekoladę, mleko, cukierki, groch, kawę, słoninę, pierniki czy węgiel.
Adekwatnie do gwiazdki organizowanej w grudniu, w święta wielkanocne Panie urządzały dla najuboższych dzieci i starców święconkę. Rozdzielano wśród nich artykuły żywnościowe, jak: jajka, kiełbasę, placki czy słoninę. W 1925 r. święconkę urządziły „wincentki” razem z Katolickim Towarzystwem Polek. W 1926 r. obdarowano 120 ubogich, w 1938 r. pomocy udzielono 152 osobom. Prócz tego urządzono w świetlicy święconkę dla 21 ubogich matek.
Corocznie Panie ze Stowarzyszenia roztaczały opiekę nad ubogimi dziećmi przystępującymi do I Komunii św. Pomoc polegała tu przede wszystkim na zakupie dla nich odpowiedniego ubrania. Organizowano w tym celu zbiórkę pieniędzy. W 1927 r. Panie „ubrały” dziesięcioro dzieci. W 1936 r. zakupiły 20 ubranek dla chłopców i 20 sukienek (względnie materiału na sukienki) dla dziewcząt oraz 22 pary butów i pończoch. Ponadto ubogie dzieci przyjmowano w tym uroczystym dniu posiłkiem, zdarzało się, że mniej zdolnym uczniom pomagano w nauce katechizmu.
Zwyczajem było organizowanie przez Stowarzyszenia w porze letniej tzw. „Dnia Chorych”, kiedy to odprawiano dla nich specjalne nabożeństwa i otaczano szczególną troską. W 1937 r. „Dzień Chorych” w Jarocinie odbył się 18 lipca. Kazanie podczas mszy wygłosił ks. Stelmaszyk. Cierpiącym udzielono indywidualnego błogosławieństwa. Po nabożeństwie „wincentki” ugościły chorych śniadaniem. Podobny przebieg tego dnia miał miejsce w roku następnym. Pomocy przy jego organizacji udzielili sanitariusze z Czerwonego Krzyża, którzy przywieźli do kościoła tych najbardziej schorowanych. Mszę odprawił ks. Ignacy Niedźwiedziński. Po nabożeństwie chorym i cierpiącym wydano śniadanie, ok. 150 porcji. W pracy pomagały druhny z Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Żeńskiej.
Szczególnym czasem głoszenia i świadczenia idei dobroczynności był obchodzony w kraju „Tydzień Miłosierdzia”, organizowany przez Związek „Caritas”. W jego organizację włączały się także „wincentki”. W Jarocinie Panie ze Stowarzyszenia organizowały wtedy szczególne kwesty uliczne na cele charytatywne. W 1935 r. urządziły loterię fantową, a w 1936 r. w ramach „Tygodnia” odbyła się w auli gimnazjalnej akademia ku uczczeniu ks. Piotra Skargi, wielkiego miłośnika ubogich.
W październiku Panie ze Stowarzyszenia urządzały rokrocznie wentę na biednych mieszkańców Jarocina. Składały się na nią różne atrakcje, jak: loteria, beczka szczęścia, zabawa taneczna czy bufet. W 1927 r. czysty dochód z wenty wyniósł 1116 zł. Połowę zysku przeznaczono na chleb dla biednych dzieci, drugą zaś ofiarowano na dar jubileuszowy dla księdza proboszcza, przeznaczając tę sumę – zgodnie z życzeniem Jubilata – na budowę nowego kościoła.
Panie przygotowywały także obchody ku czci swego patrona, św. Wincentego á Paulo. W 1928 r. w ramach uroczystości „wincentki” urządziły wieczorek dla najuboższych starców, a także zorganizowały zbiórkę uliczną na rzecz biednych. Kwesta przyniosła 162 zł. W 1931 r. Panie urządziły w sali bursy gimnazjalnej obchody związane z 700-leciem urodzin św. Antoniego Padewskiego.
W 1933 r. Maria Lassow, wiceprezydentka Rady Wyższej Pań z Poznania, chwaliła „wincentki” z Jarocina za prowadzenie świetlicy dla bezrobotnych i urządzanie dla nich przedstawień przy współpracy z Młodymi Polkami.
W Jarocinie, z inicjatywy Pań ze Stowarzyszenia, w sali Hotelu Centralnego dnia 6 listopada 1933 r. odbył się kurs charytatywny. Przybyło na niego ok. 65 osób. Obecni byli m.in.: ks. Wołkowski, dyrektor Związku „Caritas”, Maria Beckerowa, przedstawicielka Rady Wyższej Stowarzyszenia z Poznania, ks. Kazimierz Niesiołowski z Pleszewa oraz delegacje Stowarzyszeń Pań Miłosierdzia z okolicznych miejscowości. Przewodnictwo zebrania objął proboszcz Ignacy Niedźwiedziński.
Na spotkaniu przedstawiono dwa referaty. Pierwszy, o przeglądzie ustaw i rozporządzeń władz państwowych i samorządowych związanych z pracą Stowarzyszeń Pań Miłosierdzia, wygłosił ks. Wołkowski. Dokładnie omówił on pięć zadań organizacji: opiekę nad kalekami, starcami i inwalidami, ochronę macierzyństwa, opiekę nad bezrobotnymi i dziećmi oraz zwalczanie żebractwa i włóczęgostwa. Drugi referat („Droga do duchowego wyrobienia Pań Miłosierdzia”) wygłosiła Maria Beckerowa z Poznania. Obie prelekcje skończyły się dyskusją zgromadzonych.
Długoletnią prezeską Stowarzyszenia Pań Miłosierdzia św. Wincentego w Jarocinie była Pelagia Chełmińska. W 1932 r. złożyła ona urząd i z tej okazji odbyła się uroczystość pożegnalna. Wzięło w niej udział ok. 30 „wincentek”, członkini Towarzystwa Młodych Polek i Polskiego Czerwonego Krzyża. W czasie uroczystości odczytano list dziękczynny bpa Antoniego Laubitza. Pelagia Chełmińska pracowała w Stowarzyszeniu 38 lat.
W 1937 r. Stowarzyszenie Pań w Jarocinie obchodziło 50-lecie swego istnienia. Uroczystości jubileuszowe odbyły się 26 października. Rozpoczęły się mszą św. odprawioną przez proboszcza Niedźwiedzińskiego. Kazanie na temat akcji charytatywnej wygłosił ks. Feliks Gomolewski. Po nabożeństwie w auli gimnazjalnej odbyło się zebranie jubileuszowe, na którym wygłoszono referat z 50-letniej pracy działalności „wincentek” w Jarocinie. W uznaniu zasług przy rozwoju Stowarzyszenia dyplom w postaci obrazu św. Wincentego wręczono Pelagii Chełmińskiej, a dziewięć Pań mianowano członkiniami honorowymi. Uroczystości zakończył referat wygłoszony przez historyka Stanisława Karwowskiego na temat świętego Całunu.
Spośród telegramów gratulacyjnych nadesłanych w związku z jubileuszem wymienić należy życzenia i błogosławieństwo na dalszą pracę od kard. Augusta Hlonda i bp. Antoniego Laubitza.
Staraniem Pań otwarto w Jarocinie w grudniu 1937 r. świetlicę dla ubogich matek. Kobiety mogły tu wykonywać robótki ręczne (szycie, cerowanie – na miejscu była dostępna maszyna) i wysłuchiwały jednocześnie referatów z różnych dziedzin życia: higieny, religii, wychowania dzieci itp. Matkom wyświetlano także dydaktyczne filmy, wypożyczano do czytania różne książki, rozdawano czasopisma i broszurki. Przy kawie i skromnym posiłku toczyły się ożywione dyskusje. Do świetlicy przychodziło ok. 20 kobiet. W 1937 i 1938 r. dla ubogich matek obarczonych liczną rodziną Panie urządziły trzytygodniowe kolonie wypoczynkowe w Żerkowie.
Stowarzyszenie Pań Miłosierdzia św. Wincentego á Paulo w Jarocinie było jednym z najlepiej działających towarzystw w parafii w okresie międzywojennym. Dziekan ks. Jan Nepomucen Chrzan, pisząc w 1931 r. sprawozdanie do Kurii z życia religijnego w parafii jarocińskiej, spośród dobrze prosperujących organizacji na pierwszym miejscu wymienił właśnie „wincentki”.
Autor: Ilona Kaczmarek
Bibliografia:
Kaczmarek I., Kościół i parafia św. Marcina w Jarocinie w latach 1918-1939, Poznań 2008 (maszynopis).
