Jarocin

 

 

Kurcew w rękach Władysława Grabskiego

Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z XV w. Właścicielami byli wówczas Kurczewscy. Majątek w kolejnych latach przechodził w ręce Kotlińskich, Twardowskich i Gorzyńskich, by ostatecznie w 1720 r. przejść na długie lata w ręce Zielonackich. Ostatni męski potomek rodu Zielonackich zmarł w Kurcewie w 1893 r., ale pozostawił po sobie wspaniałą perłę architektoniczną – dwór w stylu renesansowej wilii włoskiej. W 1903 r. Kurcew nabył Władysław Grabski (1867-1927), wybitny działacz społeczny i patriotyczny na ziemi jarocińskiej pierwszej połowy XX w.

Urodził się we Francji w rodzinie polskich emigrantów, jego ojciec Juliusz był oficerem walczącym w 1848 r. Władysław Grabski był jednym z delegatów powiatu jarocińskiego na Polski Sejm Dzielnicowy w Poznaniu 3-5 grudnia 1918 r. Ukończył Gimnazjum Marii Magdaleny w Poznaniu, a następnie kształcił się w Szkole Dróg i Mostów w Paryżu. Po powrocie na początku XX w. do kraju, pracował jako meliorant w Gołuchowie. Wtedy postanowił kupić majątek w Kurcewie, poświęcając się jednocześnie polityce i rolnictwu. 

Przed I wojną światową bardzo aktywnie włączył się w działalność niepodległościową, wspierając polskich posłów w wyborach do parlamentu Rzeszy. Aktywnie wspierał też organizacje rolnicze w powiecie jarocińskim oraz w całej Wielkopolsce. Był członkiem Rady Związku Ziemian w Poznaniu oraz Zarządu Centralnego Towarzystwa Gospodarczego Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Był także członkiem Sejmiku Powiatowego w Jarocinie. 

Po wybuchu I wojny światowej Grabski często wyjeżdżał na zachód. Był jednym ze współzałożycieli Polskiego Komitetu Narodowego w Szwajcarii. Przyjaźnił się z Romanem Dmowskim i liderami endecji. Jego aktywność konspiracyjna w okresie I wojny światowej przyniosła wkrótce wymierne, pozytywne dla Polski i ziemi jarocińskiej efekty. Wykorzystując bardzo wartościowe kontakty zdobyte we Francji i Szwajcarii, po powrocie do Polski aktywnie uczestniczył w przygotowaniach do powstania zbrojnego, zakładając m.in. tajny Komitet Obywatelski w Jarocinie. To on jako przedstawiciel Komitetu został wkrótce wybrany delegatem na grudniowy Sejm Dzielnicowy. Wybrano go także członkiem Naczelnej Rady Ludowej. Jego zasługi na tym polu są niezaprzeczalne. 

W wolnej Polsce kontynuował karierę polityczną i działalność w Narodowej Demokracji, pełniąc wiele eksponowanych stanowisk. W 1919 r. wybrano go posłem na Sejm Ustawodawczy I kadencji, a trzy lata później otrzymał mandat senatora, który sprawował do swojej śmierci w 1927 r.

Władysław Grabski zmarł w Krakowie, ale spoczywa na cmentarzu w Czerminie, należącym do parafii Kurcew. Wspomnienie pośmiertne w „Gazecie Jarocińskiej” zamieścił Roman Dmowski, podkreślając łączącą go serdeczną przyjaźń oraz patriotyczną działalność zmarłego. Władysław Grabski i Jadwiga z domu Oświęcimska mieli czwórkę dzieci: Helenę, Marię, Emilię i zamordowanego przez NKWD w Katyniu w 1940 r. Feliksa.

Niektórzy mylą Władysława Grabskiego z Kurcewa z innym wybitnym Władysławem Grabskim herbu Pomian, premierem II RP i autorem reformy walutowej w dwudziestoleciu międzywojennym. Warto o tym pamiętać, że Polska wydała dwóch wybitnych Władysławów Grabskich.

Ostatnią właścicielką majątku liczącego 293 ha była wspomniana Jadwiga Grabska z domu Oświęcimska. Niestety, po zakończeniu II wojny światowej dobra w Kurcewie zostały rozparcelowane w 1945 r., a na terenie gospodarstwa utworzono PGR. 

Dwór

Dwór późnoklasycystyczny z II połowy XIX w. Budynek został wzniesiony pośrodku 3-hektarowego parku, parterowy, nakryty dwuspadowymi dachami z piętrowymi wystawkami. Za fasadę uznajemy elewację zwróconą na południe. Na osi wejścia znajdował się okrągły podjazd, do którego prowadziła od południa aleja dojazdowa.

Rzut dworu przypomina bardziej kwadrat niż prostokąt, a wystawki znajdują się pośrodku każdej z czterech elewacji, co nadaje mu cechy willi. Od strony wschodniej umieszczono znaczny ryzalit z wejściem, poprzedzony wysokimi schodami i tarasem. Od południa, pośrodku fasady, znajduje się portyk kolumnowy małego porządku, osłaniający wejście. 

Po zakończeniu II wojny światowej w dworze mieściły się mieszkania prywatne oraz szkoła.  Obecnie dwór jest własnością prywatną, ale czasy świetności Grabskich ma już dawno za sobą. Czeka na kolejnego w swojej historii Władysława.

W Kurcewie w 1891 r. urodził się także ks. Czesław Piotrowski – duchowny, wybitny pedagog i działacz społeczny. Uczęszczał do gimnazjum klasycznego w Śremie, gdzie działał w tajnym Towarzystwie Tomasza Zana. Po maturze wstąpił do Seminarium Duchownego w Poznaniu. W 1919 r. otrzymał święcenia kapłańskie, a następnie objął wikariat w parafii Matki Boskiej Bolesnej w Poznaniu. Poświęcił się pracy pedagogicznej, zakładając w 1920 r. w Poznaniu własną szkołę, której nowy gmach, mieszczący się przy ul. Głogowskiej, poświęcił w 1927 r. prymas August Hlond. Okupacje niemiecką spędził w Warszawie, a po powrocie do Poznania otrzymał zadanie odbudowy Drukarni Świętego Wojciecha oraz Katedry Poznańskiej. Jest ważną postacią swojej epoki. W okresie Polski Ludowej, w gmachu szkoły prowadzonej jeszcze przed wojną przez ks. Czesława Piotrowskiego, ulokowano Wojewódzką Komendę Milicji Obywatelskiej. Ks. Piotrowski odzyskał budynek, ale i tak został z niego wywłaszczony. Zmarł w 1963 r. Obecnie gmach jest w rękach Archidiecezji Poznańskiej. Ponownie w jego murach uczą się dzieci. 

Autor: Tomasz Cieślak

Bibliografia:
Jarociński słownik biograficzny, red. J. Jajor, tom I, Kalisz 2010.
www.polskiezabytki.pl